Κουκ, Τζέιμς

(James Cook, Μάρτον, Γιορκσάιρ 1728 – Χαβάη 1779). Άγγλος θαλασσοπόρος και χαρτογράφος. Κατατάχθηκε στο βρετανικό ναυτικό και αρχικά ταξίδεψε στον Καναδά, όπου ανέλαβε τις χαρτογραφήσεις και τις καταμετρήσεις των ακτών της Νέας Γης και του Λαμπραντόρ. Το 1768 ανέλαβε την ηγεσία μιας επιστημονικής αποστολής στις θάλασσες του Νότου (Νότιος Ειρηνικός ωκεανός) με σκοπό να συλλέξει παρατηρήσεις για τη δίοδο του πλανήτη Αφροδίτη μπροστά από τον Ήλιο. Ξεκίνησε από το Πλίμουθ και αφού περιέπλευσε τη Νότια Αμερική έφτασε στην Ταϊτή. Κατόπιν χαρτογράφησε μεγάλο μέρος από τα νησιά που ονόμασε Νησιά της Εταιρείας (Society Islands), προς τιμήν της Βασιλικής Γεωγραφικής Εταιρείας του Λονδίνου. Εξερεύνησε τις ακτές της Νέας Ζηλανδίας, πραγματοποιώντας τον περίπλου των νησιών, κατά τη διάρκεια του οποίου ανακάλυψε, μεταξύ άλλων, και τον πορθμό που χωρίζει τα δύο μεγαλύτερα νησιά (σήμερα πορθμό Κουκ, βλ. λ.), έπλευσε κατά μήκος των ακτών της ανατολικής Αυστραλίας σε απόσταση 4.500 χλμ. από το ακρωτήριο Χόου, στα σύνορα των σημερινών πολιτειών Νέας Νότιας Ουαλίας και Βικτόρια, μέχρι το ακρωτήριο Γιορκ. Μελέτησε τις νότιες ακτές της Νέας Γουινέας και, αφού περιέπλευσε το ακρωτήριο της Καλής Ελπίδας, επέστρεψε στη Μεγάλη Βρετανία το 1771. Το επόμενο έτος επιχείρησε δεύτερο εξερευνητικό ταξίδι στον Ειρηνικό, αναζητώντας την υποτιθέμενη νότια ήπειρο. Στις 30 Ιανουαρίου 1774 έφτασε στις 71°10’ νότιου πλάτους –σημείο στο οποίο κανείς δεν είχε φτάσει έως τότε– χωρίς όμως να βρει ίχνος ξηράς. Πλέοντας ύστερα στον νότιο Ειρηνικό, χαρτογράφησε τα αρχιπελάγη Μαρκέσας και Νέων Εβρίδων (σημερινό Βανουάτου, βλ. λ.) και στη συνέχεια της Νέας Καληδονίας. Επιστρέφοντας στην Αγγλία το 1775, αρνήθηκε τη θέση που του προσέφερε το αστεροσκοπείο του Γκρίνουιτς, για να επιχειρήσει και τρίτο εξερευνητικό ταξίδι, με σκοπό τη γεωγραφική μελέτη του Βερίγγειου πορθμού. Ξεκινώντας, το 1776, με πορεία προς τον Ειρηνικό μέσω του Ινδικού ωκεανού, ανακάλυψε τα νησιά που φέρουν το όνομά του (βλ. λ. Κουκ, νησιά) και τον Ιανουάριο του 1778 έφτασε στη Χαβάη. Διέπλευσε τον Ειρηνικό με κατεύθυνση προς τον βορρά, με σκοπό να παρακάμψει τον Βερίγγειο πορθμό και να ανακαλύψει τη λεγόμενη βορειοδυτική δίοδο, παρέπλευσε τις ακτές της νότιας και της δυτικής Αλάσκας και παρέκαμψε τον Βερίγγειο πορθμό, αλλά, στο πλάτος 70° 41’, οι πάγοι τον ανάγκασαν να πλεύσει προς τον νότο. Φτάνοντας στη Χαβάη προσορμίστηκε στον κόλπο Κεαλακεκούα, όπου τον σκότωσαν οι ιθαγενείς. Ο Κ. υπήρξε ένας από τους μεγαλύτερους θαλασσοπόρους όλων των εποχών, ενώ θεμελιώδης ήταν και η συμβολή του στη χαρτογραφία και στους τομείς της φυσικής γεωγραφίας, της ανθρωπογεωγραφίας και των φυσικών επιστημών. Οι ακριβείς παρατηρήσεις που έκανε κατά τη διάρκεια των εξερευνήσεών του καθόρισαν το περίγραμμα σημαντικού τμήματος της επιφάνειας της Γης, ιδιαίτερα του Ειρηνικού. Παράλληλα, χάρη στο τεράστιο υλικό των παρατηρήσεων που συνέλεξε, η βοτανική, η ζωολογία, και προπάντων η εθνογραφία σημείωσαν πρωτοφανείς προόδους. Αντίγραφο του πλοίου «Endeavour» που χρησιμοποίησε ο Τζέιμς Κουκ για να φτάσει στα νησιά Κουκ. Ο Άγγλος θαλασσοπόρος και χαρτογράφος Τζέιμς Κουκ.